## Wat is uw situatie?

- Ik voel me erg moe
- Ik kan weinig hebben
- Ik heb het idee dat ik overbelast ben
- Ik ben het overzicht kwijt
- Ik heb het idee dat ik geen grip op mijn situatie heb

## In het kort
Iemand die zich overbelast is, voelt zich lichamelijk en geestelijk uitgeput. Dit kan ontstaan na een lange periode van stress en (over)spanning.

## Wat is het?
Een burn-out of overbelasting kan ontstaan na een lange periode van stress en (over)spanning, waardoor iemand lichamelijk en geestelijk uitgeput raakt. Iemand met een burn-out kan het gevoel hebben de problemen in het leven niet meer aan te kunnen. Het is dan moeilijk om dagelijkse bezigheden goed te blijven doen, bijvoorbeeld op het werk of thuis, maar ook in het verkeer of bij sociaal contact.2

## Wat merk ik?
- Lichamelijke moeheid: een uitgeput gevoel
- Geestelijke moeheid, waardoor u bijvoorbeeld moeite heeft om uw aandacht erbij te houden of dingen te onthouden
- Onrustig slapen
- Prikkelbaar zijn: sneller boos of geïrriteerd
- Niet tegen drukte of lawaai kunnen
- Gemakkelijk huilen
- Piekeren
- Een gejaagd gevoel hebben
- Lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, duizeligheid, pijn op de borst, hartkloppingen, maagklachten of buikpijn

## Oorzaken
Een burn-out kan worden veroorzaakt door een lange periode van stress en (over)spanning, bijvoorbeeld als gevolg van de ziekte van Huntington. Een chronische ziekte kan mensen kwetsbaar maken voor een burn-out. 1

## Onderzoeken
Uw huisarts kan met u in gesprek gaan over uw klachten en achterhalen of u een burn-out heeft of overbelast bent. Er kan ook een vragenlijst worden ingevuld. Informatie van uw partner of familie is ook nuttig bij dit onderzoek.

## Hoe gaat het verder?
Als is vastgesteld dat u een burn-out heeft of overbelast bent, kan de praktijkondersteuner (POH-GGZ) of huisarts u hierbij begeleiden. De huisarts kan u ook doorverwijzen naar een psycholoog.

## Wanneer contact opnemen?
Neem contact op met uw huisarts als u het idee heeft dat u overbelast bent of raakt. Als uw huisarts dat nodig vindt, kunt u eventueel verwezen worden naar een psycholoog of psychiater. 

## Meer informatie
Kijk voor meer informatie over burn-out klachten bij Huntington op [HKNN](https://www.hknn.nl/actueel/nieuws-en-blogs/veranderingen-op-het-werk-burn-outklachten-of-huntington-symptomen)

![Line 1.svg](https://huntington-platform-cms-media-prod.s3.eu-central-1.amazonaws.com/Line_1_ef062bead6.svg)

1[HKNN](https://www.hknn.nl/actueel/nieuws-en-blogs/veranderingen-op-het-werk-burn-outklachten-of-huntington-symptomen)

2[Psychologen Nederland ](https://www.psyned.nl/burnout/)

Burn-out/overbelasting 

## Wat is uw situatie?

- Ik heb moeite om mijn aandacht voor langere tijd ergens op te richten
- Ik ben snel afgeleid
- Ik heb moeite met lezen
- Ik heb moeite met het volgen van een gesprek

## In het kort
- De ziekte van Huntington kan ervoor zorgen dat u zich minder goed kunt concentreren
- Moeite met concentratie komt vaak voor bij de ziekte van Huntington en kan in een vroeg stadium voorkomen

## Wat is het?
Concentratie is het vermogen om langere tijd de aandacht op iets te richten. 1 Door de ziekte van Huntington kan het concentratievermogen achteruitgaan. Dit kan ervoor zorgen dat het meer moeite kost om u te concentreren op taken die eerst vanzelf gingen. Ook kost het meer moeite om u te concentreren op twee dingen tegelijk. Zoals het voeren van een gesprek tijdens een wandeling. 2 Concentratieproblemen treden vaak al in een vroeg stadium van de ziekte op. 

## Wat merk ik?
U kunt de volgende klachten opmerken:
- Moeite om aandacht voor een langere tijd vast te houden, bijvoorbeeld tijdens een film de draad kwijt raken
- Snel afgeleid zijn
- Moeite hebben met het lezen van een boek
- Moeite hebben met het volgen van een gesprek

## Oorzaken
De ziekte van Huntington kan schade veroorzaken aan bepaalde hersengebieden, waardoor het moeilijker wordt om u te concentreren en meerdere prikkels tegelijk te verwerken.3

## Onderzoeken
In een Huntington expertisecentrum kan een neuropsycholoog onderzoek doen naar uw concentratievermogen. Aan de hand daarvan kunnen behandelgesprekken plaatsvinden. Hierin kan de psycholoog u bijvoorbeeld helpen met het omgaan van klachten die door de ziekte van Huntington zijn ontstaan. Zoals leren omgaan met concentratieproblemen. 

## Wanneer contact opnemen?
Neem contact op met uw huisarts of neuropsycholoog als u meer moeite krijgt met concentreren. 

## Meer informatie 
Lees [hier](https://www.hknn.nl/actueel/nieuws-en-blogs/betere-concentratie-dankzij-neurologische-muziektherapie) meer over een onderzoek naar het verbeteren van het concentratievermogen bij de ziekte van Huntington. 

![Line 1.svg](https://huntington-platform-cms-media-prod.s3.eu-central-1.amazonaws.com/Line_1_ef062bead6.svg)

 1[Glossary](https://ec.europa.eu/health/scientific_committees/opinions_layman/en/tooth-whiteners/glossary/abc/concentration.htm)

2[Huisartsenbrochure](https://zichtopzeldzaam.nl/documenten/hb-de-ziekte-van-huntington/)

3[Understanding behavior](http://hdsa.org/wp-content/uploads/2015/03/Understanding-Behavior.pdf)

Concentratieproblemen 

## Wat is uw situatie?

- Ik merk dat ik steeds vaker dingen vergeet
- Ik merk dat ik moeite heb met het onthouden van nieuwe informatie
- Ik merk dat ik het lastig vind om activiteiten te plannen

## In het kort

- Geheugenproblemen, zoals het onthouden van nieuwe informatie of het ophalen van opgeslagen informatie, komen vaak voor bij de ziekte van Huntington
- Het kan helpen om u op één taak tegelijk te richten en activiteiten te doen die u leuk vindt
- In een later stadium van de ziekte komt dementie vaak voor

## Wat is het?
Door ons geheugen zijn wij in staat om te leren en informatie te onthouden. Mensen met de ziekte van Huntington hebben vaak problemen met het onthouden van nieuwe informatie of het ophalen van opgeslagen informatie. Dit maakt het lastiger om nieuwe dingen te leren. Als u last heeft van geheugenklachten kan het helpen om u op één taak tegelijk te richten. In de latere stadia van de ziekte van Huntington krijgen mensen vaak last van dementie. Dit heeft een grote invloed op het dagelijks leven. Het is aan te raden om lichamelijk actief blijven, gezond te eten en genoeg water te drinken. Daarnaast kan het helpen om activiteiten te doen die u leuk vindt, zoals zingen, spelletjes spelen of luisteren naar muziek. 

## Wat merk ik?
U kunt de volgende klachten opmerken:
- Trager verwerken van informatie 
- Moeite met onthouden van nieuwe informatie
- Moeite met ophalen van informatie uit het geheugen
- Persoonlijke verzorging verwaarlozen

Geheugenproblemen kunnen samenhangen met andere problemen, zoals minder snel dingen begrijpen en sneller afgeleid zijn.2

## Oorzaken
Doordat hersencellen in het voorste deel van de hersenen (de frontaalkwab) afsterven, kan iemand met de ziekte van Huntington steeds meer problemen krijgen met het geheugen. Bij een emotionele gebeurtenis, zoals een overlijden, kunnen klachten van het geheugen erger worden.

## Onderzoeken
In een Huntington expertisecentrum kan een neuropsycholoog onderzoek doen naar uw geheugenproblemen. Aan de hand van het onderzoek kunnen behandelgesprekken plaatsvinden. Hierin kan de psycholoog u bijvoorbeeld helpen met het omgaan van klachten die door de ziekte van Huntington zijn ontstaan. Zoals leren omgaan met geheugenproblemen. 

## Wanneer contact opnemen?
Neem contact op met uw arts als u geheugenproblemen heeft die invloed hebben op uw dagelijks leven.

## Meer informatie
Kijk voor meer informatie over het geheugen op het [MUMC.nl ](https://info.mumc.nl/pub-639#:~:text=Klachten%20van%20het%20geheugen,-Klachten%20van%20het&text=Bij%20Alzheimer%20zijn%20mensen%20vergeetachtig,het%20werk%20of%20met%20vrienden.)

![Line 1.svg](https://huntington-platform-cms-media-prod.s3.eu-central-1.amazonaws.com/Line_1_ef062bead6.svg)

 1[European Huntington Association ](https://eurohuntington.org/glossary/#M)

2[Hersenstichting](https://www.hersenstichting.nl/gevolgen/geheugenproblemen/)
 
 3[Understanding behavior](http://hdsa.org/wp-content/uploads/2015/03/Understanding-Behavior.pdf)

Geheugenproblemen 

## Wat is uw situatie?
- Ik vind het lastig om iets te ondernemen
- Ik heb minder geduld
- Ik trek me soms liever terug

## In het kort
Door een combinatie van veranderingen in de hersenen en vragen of acties vanuit de omgeving, kan iemand met de ziekte van Huntington het lastig vinden om initiatief te nemen en activiteiten te organiseren.

## Wat is het?
Verminderd initiatief is een houding waarbij iemand niet zelf het initiatief neemt, maar pas iets gaat doen als de omgeving erom vraagt. Het is het tegenovergestelde van proactief gedrag. Naarmate de ziekte van Huntington vordert en meer hersencellen verdwijnen, kan het zijn dat iemand steeds minder initiatief neemt in taken, gesprekken of activiteiten. 

## Wat merk ik?
- Moeite met de dag starten
- Minder geduld
- Sneller geprikkeld
- Lastig om een activiteit te ondernemen
- Minder interesse in andere mensen
- Weerstand tegen verzorging
- Een woord, zin of gebaar steeds herhalen

## Oorzaken
Verminderd initiatief kan veroorzaakt worden door lichamelijke en sociale veranderingen, maar ook door veranderingen in het denken door het afsterven van hersencellen.

## Tips voor de partner
Het is lastig om iemand met de ziekte van Huntington te laten inzien dat deze houding ongepast is. Een aantal tips kunnen wellicht helpen om uw partner te begeleiden wanneer diegene minder initiatief toont.
- Blijf geduldig en kalm
- Zorg voor een routine in de dag of week
- Leer de voorkeuren van uw partner kennen 
- Help uw partner met het inplannen van dagbesteding
- Help bij het aangaan en onderhouden van sociale relaties

## Hoe gaat het verder?
Een psycholoog kan u en uw partner helpen met therapie en oefeningen. 

## Meer informatie

Kijk [hier](https://www.huntington.nl/de-ziekte-van-huntington/176-adviezen-van-de-psychiater/843-vraag-5.html) voor meer informatie 

![Line 1.svg](https://huntington-platform-cms-media-prod.s3.eu-central-1.amazonaws.com/Line_1_ef062bead6.svg)

Bron: [Huntingtonliga ](https://huntingtonliga.be/wp-content/uploads/2021/10/Reactief-gedrag-bij-mensen-met-de-ziekte-van-Huntington.pdf)


Vermindering initiatief 

## Welke kenmerken passen bij wanen en hallucinaties?

- Ik heb het idee dat de wereld tegen mij samenspant
- Ik vertrouw mijn partner niet meer
- Ik heb het idee dat iets of iemand mij achtervolgt
- Ik hoor stemmen die andere mensen niet horen
- Mijn omgeving zegt dat ik in de war ben

## In het kort

- Wantrouwen kan zo sterk zijn dat dit een waan genoemd wordt
- U kunt stemmen horen die anderen niet horen, bijzondere beelden zien die andere mensen niet zien, of dingen ruiken die anderen niet ruiken. Dit worden hallucinaties genoemd
- Wanen of hallucinaties kunnen u of andere mensen om u heen bang maken.
- Als u denkt dat u wanen of hallucinaties heeft of daarover twijfelt, neem dan contact op met uw casemanager, arts, psychiater of psycholoog

## Wat is het?
Wanen zijn hele sterke overtuigingen die feitelijk niet kloppen. Het kan zijn dat u andere mensen niet meer vertrouwt of beschuldigt van dingen die in werkelijkheid niet zo zijn. Een hallucinatie is een zintuigelijke ervaring (horen, zien, ruiken, voelen, proeven) die echt lijkt te zijn, maar niet echt is. Iemand die hallucineert hoort meestal een of meerdere stemmen die andere mensen niet kunnen horen. Het is ook mogelijk om hallucinaties te hebben waarbij iets wordt gezien of geroken.

## Wat merk ik?
U kunt de volgende klachten opmerken:
- U voelt zich niet vertrouwd of u vertrouwt andere mensen niet meer
- U denkt dat u in de gaten wordt gehouden wordt of wordt bedreigd
- U wordt angstig van wat u ervaart
- U hoort stemmen die dingen tegen u zeggen
- Het zien, voelen, proeven of ruiken van dingen die andere mensen niet ervaren

## Oorzaken
Wanen en hallucinaties worden meestal veroorzaakt door biologische factoren in de hersenen. Mensen kunnen ook wanen of hallucinaties hebben als zij ernstig ziek zijn (bijvoorbeeld een ernstige infectie). Heel soms geven bepaalde medicijnen deze klachten. 

## Onderzoeken
Als u deze klachten heeft, zal uw zorgverlener verder onderzoek doen om te beoordelen waar de klachten vandaan komen.

## Hoe gaat het verder?
Wanen en hallucinaties worden vrijwel altijd met medicatie behandeld. Het is belangrijk om daar niet te lang mee te wachten. Als er een onderliggende oorzaak is, bijvoorbeeld een infectie, zal die ook worden behandeld.

## Wanneer contact opnemen?
Neem contact op met uw casemanager, arts, psychiater of psycholoog als u last heeft van wanen en/of hallucinaties of als u hierover twijfelt. Ook als uw omgeving u adviseert om hulp te vragen, omdat zij denken dat er sprake is van een waan, is het verstandig om contact op te nemen.

![Line 1.svg](https://huntington-platform-cms-media-prod.s3.eu-central-1.amazonaws.com/Line_1_ef062bead6.svg)

Bron: [Huntington’s Disease News](https://huntingtonsdiseasenews.com/delusions-and-hallucinations/)



Kenniscentrum